AKTUALNOŚCI

Zapobieganie zaburzeniom słuchu u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym – poradnik surdopedagoga cz. I

04.05.2020

Prawidłowy słuch zależy od prawidłowej funkcji wszystkich odcinków drogi słuchowej:
• ucha zewnętrznego i środkowego – przez które przechodzi fala dźwiękowa
• ucha wewnętrznego – gdzie dochodzi do jej przekształcenia w serie impulsów elektrycznych
• nerwu i dalszych centralnych ośrodków słuchowych – gdzie następuje analiza tych pobudzeń kojarzonych jako wrażenia słuchowe.

Świadome rozpoznawanie, czyli rozumienie sekwencji dźwięków odbywa się w ośrodkowym układzie nerwowym. Mowa ludzka jest właśnie tym najważniejszym dla człowieka wynikiem słyszenia dźwięków, ich analizy, przetworzenia, uświadomienia oraz ekspresji. Zaburzenia na poziomie któregokolwiek z powyższych odcinków powodują problemy z komunikacją i ograniczają możliwości poznawcze. Częstość występowania zaburzeń słuchu jest porównywalna z częstością wad wzroku. Istnieją różne sposoby wspomagania osób z trwałymi zaburzeniami słuchu. Należy do nich m.in. stosowanie wzmocnienia dźwięków za pomocą aparatów słuchowych czy implantów słuchowych ucha środkowego oraz implantów wszczepianych do ucha wewnętrznego(ślimakowych) lub na powierzchnię pnia mózgu (pniowych). Niestety, aparaty słuchowe nie są powszechnie akceptowane w społeczeństwie w przeciwieństwie do okularów. W tym przypadku dzieci nadal są jeszcze mniej tolerancyjne niż dorośli. Większą akceptację uzyskują implanty ślimakowe, które są jedyną szansą wyrwania dziecka ze świata ciszy i dania mu możliwości rozwoju mowy i języka. Tymczasem u progu nauki szkolnej dziecko powinno mieć bogate umiejętności komunikowania się językowego – pełną sprawność wymawiania wszystkich głosek języka polskiego, znaczną sprawność systemową (posługiwać się poprawnym, gramatycznym zdaniem, także złożonym ) i pragmatyczną(wypowiedzi dziecka odpowiednio dopasowane do sytuacji mogą odnosić zamierzony skutek). Wszelkie zaburzenia słyszenia występujące w tym okresie lub we wcześniejszych latach życia dziecka wywołują skutki natychmiastowe. Zaliczamy do nich ograniczenie uwagi i możliwości poznawczych, które czasem nawarstwiają się, jeżeli nie są prawidłowo leczone. Jednak nawet optymalna terapia zaburzeń u dzieci, które urodziły się z wadą słuchu, nie zawsze zapobiega powstawaniu problemów z rozwojem mowy i nabywaniem języka, mimo aparatowania słuchu. Dzieci z wadą wrodzoną u progu szkoły rzadko dorównują rówieśnikom w możliwościach poznawczych. Aparaty nie poprawiają słuchu, wzmacniają jedynie natężenie dźwięków i nigdy nie zastąpią słuchu naturalnego. Błędne jest więc założenie, że dziecko ze znaczną wadą słuchu noszące aparat słuchowy wszystko słyszy i rozumie prawidłowo. Z badań prowadzonych przez Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu (IFiPS) wynika, że często problem ze słuchem powstaje nagle lub stopniowo w okresie przedszkolnym lub szkolnym i długo pozostaje niezauważony przez rodziców lub opiekunów. Obecność niedosłuchu wpływa na zachowanie się dziecka, jego koncentrację i pogorszenie zdolności poznawczych czy wręcz zahamowanie rozwoju. Te i wiele innych objawów kojarzone są częściej z problemami wychowawczymi niż niedosłuchem. Tymczasem typowe objawy sugerujące możliwość zaburzeń słuchu są łatwe do zaobserwowania u dziecka. Należy jednak pamiętać, że mogą występować w różnym nasileniu w zależności od powagi problemu.

Do najczęstszych zaliczamy:
• opóźnienie rozwoju mowy lub ograniczony zasób języka (trudności ze zrozumieniem tekstu czytanego);
•niewyraźna mowa, gubienie początków lub końcówek wyrazów, problemy z pisaniem ze słuchu (dziecko pisze, tak jak słyszy), obserwowanie twarzy osoby mówiącej;
• rozkojarzenie, problem z koncentracją uwagi, rozglądanie się po klasie w czasie, gdy inne dzieci wykonują polecenie nauczyciela;
• zdziwienie, gdy dziecko uświadamia sobie, że jest wywoływane po imieniu;
• opóźnione reagowanie lub brak odpowiedzi na zawołanie;
• utrudnienia w rozumieniu poleceń w hałasie np. na przerwie;
• częste prośby o powtórzenie, dopytywanie się „co”, trudności ze zrozumieniem pytania;
• częste nieprzygotowanie do lekcji przez niezarejestrowanie przez dziecko tematu pracy domowej;
• siadanie blisko telewizora lub manipulowanie ustawieniem głośności;
• siadanie z uwagą blisko nauczyciela lub wręcz odwrotnie, zajmowanie się sobą w końcu sali;
• trudności z lokalizacją dźwięku;
• głośne mówienie w cichym pomieszczeniu;
• gorsze wyniki w nauce;
• siedzenie w klasie w czasie przerwy, uciekanie przed hałasem, bóle głowy – mogące być objawem nadwrażliwości na dźwięki;
• słyszenie dźwięków, których inni nie słyszą (szumy, piski, gwizdy, dzwonienie)
• dziecko może nie słyszeć dzwonka oznajmiające go przerwę;
• zawroty głowy, zaburzenia równowagi.

Na podstawie opracowania Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu, Międzynarodowe Centrum Słuchu i Mowy w Kajetanach materiały zebrała Ewa Kwiatkowska

Zobacz wszystkie