Dzieje społeczności żydowskiej w Będzinie
Pierwsze informacje o Żydach mieszkających w rejonie Będzina pochodzą z końca XIII wieku. W początku XIV w. zajmowali się handlem i pożyczkami, mieszkali przy murach obronnych miasta, w rejonie obecnej ul. Zaułek, później przy ul. Zawała, a następnie wokół ul. Rybnej i dzisiejszej Berka Joselewicza. Pierwszym przywilejem królewskim, dotyczącym bezpośrednio ludności żydowskiej w Będzinie, był dokument Stefana Batorego z 1583 roku, w którym monarcha pozwalał Żydom na osiedlanie się wewnątrz murów miejskich i uprawianie na rynku handlu na równi z kupcami chrześcijańskimi. Prawdopodobnie w połowie XVI wieku wzniesiono w Będzinie pierwszą, drewnianą synagogę, równocześnie z nią powstał też pierwszy kirkut ulokowany u zbiegu dzisiejszych ulic Modrzejowskiej i Zawale. Od początku XIX wieku liczba Żydów zamieszkujących Będzin zaczęła stopniowo wzrastać. Kres ekspansji demograficznej miał przynieść dopiero wybuch II wojny światowej. W latach 50. XIX stulecia wzniesiono przy ulicy Bóżniczej synagogę drewnianą, na której
miejscu w latach 1880-1881 wybudowano nową, murowaną. Nieco wcześniej, bo w latach 30. XIX w. powstał drugi, istniejący do dzisiaj, żydowski cmentarz, położony na zboczu Góry Zamkowej. Na przełomie XIX/ XX wieku nastąpił wzrost świadomości narodowej Żydów, czego wyrazem była aktywizacja działalności politycznej – funkcjonować zaczęły żydowskie partie i organizacje polityczne: Bund, Poalej Syjon, Aguda. Wraz z rozwojem miasta jako ośrodka przemysłowego, bogatsza część społeczności żydowskiej zaczęła lokować swój kapitał w przemyśle, co spowodowało wytworzenie się swoistej elity finansowej, wybijającej się spośród reszty ludności. Kres rozwojowi społeczności żydowskiej w Będzinie przyniosła okupacja hitlerowska. Masowe prześladowania starozakonnych, rozpoczęte w pierwszych dniach po wybuchu wojny, doprowadziły do stopniowej eksterminacji, której apogeum nastąpiło w 1943 roku. Likwidacja getta będzińskiego i wywóz tysięcy Żydów do obozu w Auschwitz doprowadziły do zupełnego wyjałowienia miasta z ludności judaistycznej. W efekcie po wojnie, w Będzinie, w którym przed 1939 roku liczba Żydów wynosiła ponad 50 % ludności, nie pozostało niemal nic.
Tel: (32) 267 – 77 – 58
Email: sekretariat@ckziu-bedzin.pl
adres do e-doręczeń:
AE:PL-11914-62866-CVSGF-18
ul. 11 Listopada 3
Będzin 42 – 500
Czyny od poniedziałku do piątku
w godzinach od 8.00 do 15.00
(sprawy uczniowskie od godziny 9:00)
Dokumenty szkoły
Zestaw podręczników
Do pobrania
Projekty UE
Deklaracja dostępności